Wyrok w sprawie
Obowiązujące procedury wpisywania nieruchomości do gminnej ewidencji zabytków (regulowane zapisami art. 22 ust. 5 pkt 3 ustawy o ochronie zabytków) od dawna były wskazywane jako problematyczne. Zgodnie z nimi, właściciele nie tylko nie mieli wpływu na podejmowaną w tym zakresie decyzję, ale niejednokrotnie w ogóle nie mieli świadomości przeprowadzenia procedury administracyjnej. Równocześnie nakładała ona na nich liczne obowiązki i ograniczenia. Teraz może się to zmienić – wyrok Trybunału wskazał, że procedura nie daje właścicielowi nieruchomości wystarczającej ochrony prawnej przed ograniczeniem jego prawa własności wynikającym z ujęcia obiektu jako zabytku w gminnej ewidencji.
Motywacje
Trybunał Konstytucyjny w wydanym wyroku wskazał na fakt, że włączenie danego obiektu do ewidencji zabytków znacznie ogranicza właścicielowi możliwość korzystania z prawa własności do niej – np. nakazując mu konsultowanie decyzji o pozwoleniu na budowę, rozbiórkę itp.
Zdaniem Trybunału procedura jest niepełna – brakuje w niej konkretnych instrumentów prawnych, które pozwoliłyby właścicielom skutecznie obronić się i wyrażać sprzeciw wobec decyzji. Właściciel nieruchomości otrzymując informację o wpisaniu obiektu na listę nie ma realnej możliwości ustosunkowania się do tej sytuacji czy wyrażenia sprzeciwu na drodze administracyjnej. Trybunał zwrócił uwagę na konieczność wypracowania czytelnych kryteriów uznawania nieruchomości za zabytki oraz wprowadzenia jasnych regulacji, które pozwolą na pogodzenie ochrony dziedzictwa narodowego z ochroną własności prywatnej. Realny wpływ wyroku na zmianę procedur można będzie jednak ocenić po wejściu w życie przepisów zmieniających. Wykonanie wyroku będzie wymagało podjęcia prac legislacyjnych.
Z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego można zapoznać się:
Stanowisko TK:
Stanowisko Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dn. 17.05.2023:
Autor: Agata Grad